Ο ψευδάργυρος είναι ένα μέταλλο απαραίτητο για την διατήρηση κάθε μορφής ζωής στον πλανήτη μας. Συμμετέχει σε πολλές ζωτικές κυτταρικές λειτουργίες τόσο στους ζωικούς όσο και στους φυτικούς οργανισμούς. Η έλλειψή του απαντάται σε πολλά καλλιεργούμενα εδάφη και επηρεάζει αρνητικά την γεωργική παραγωγή. Σύμφωνα με τον FAO, περίπου 30% των καλλιεργούμενων εδαφών παγκόσμια περιέχουν χαμηλά επίπεδα διαθέσιμου στα φυτά ψευδαργύρου. Εξίσου κρίσιμη είναι η επάρκειά του και για την ανθρώπινη υγεία. Περίπου 3000 πρωτείνες του ανθρώπινου σώματος περιέχουν ψευδάργυρο. Περισσότερα από 3 δις άνθρωποι στον πλανήτη υποφέρουν από έλλειψη ψευδαργύρου και σιδήρου. Είναι γνωστή η συμμετοχή του στην βελτίωση του ανοσοποιητικού συστήματος. Πέρα από την αναγκαιότητα βέβαια, ο ψευδάργυρος μαζί με τον χαλκό και το βόριο θεωρούνται και ως πολύ επικίνδυνοι ρυπαντές του περιβάλλοντος.
Κύρια διαθέσιμη μορφή ψευδάργυρου για τα φυτά είναι το δισθενές ιόν Zn+2. Βρίσκεται συγκεντρωμένο ως επί το πλείστον στα πρώτα εκατοστά του επιφανειακού εδάφους. Περισσότερο από το 90% του εδαφικού Zn παραμένει αδιάλυτο και μη διαθέσιμο στα φυτά. Η μέση ποσότητα Zn που παραλαμβάνεται από το έδαφος υπολογίζεται σε 10-30g/στρ. Η διαθεσιμότητά του επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως:
- Το εδαφικό pH. Η διαλυτότητά και η κινητικότητά του μειώνεται με την αύξηση του pH του εδάφους. Ωστόσο, οι χηλικές ενώσεις του μετάλλου με οργανικά μόρια (χηλικά,φουλβικά) καθιστούν το στοιχείο περισσότερο διαθέσιμο στα φυτά ακόμη και σε αλκαλικά εδάφη με περίσσεια CaCO3.
- Τα επίπεδα φωσφόρου στο έδαφος. Η πρόσληψη του επηρεάζεται από την συγκέντρωση φωσφορικών ιόντων στο εδαφικό διάλυμα. Υψηλά επίπεδα φωσφόρου στο έδαφος περιορίζουν την διαθεσιμότητα του ψευδαργύρου.
- Η χαμηλή θερμοκρασία και η υψηλή υγρασία του εδάφους δρουν αρνητικά στην πρόσληψη του.
- Ο τύπος του εδάφους, αφού σε αμμώδη και σε οργανικά εδάφη πλούσια σε τύρφη αναμένονται τροφοπενίες ψευδαργύρου.
Η κινητικότητα του Zn μέσα στο φυτό είναι περιορισμένη αλλά μεγαλύτερη των Ca, B, Mo, Fe. Η κινητικότητα αυξάνει στα νεαρά φύλλα, γεγονός που καθιστά πολύτιμη την διαφυλλική εφαρμογή του ιχνοστοιχείου. Η συγκέντρωση του των P, Fe, Cu επηρεάζει ανταγωνιστικά την κινητικότητα του Ζn.
Ο Zn έχει ιδιαίτερο ρόλο στον μεταβολισμό των φυτών. Συμμετέχει σε πλήθος ενζυμικών συστημάτων(καρβοξυλάσες, φωσφατάσες, πεπτιδάσες κ.α.), στη σύνθεση των νουκλεικών οξέων, στη σύνθεση της χλωροφύλλης, στη σύνθεση της τρυπτοφάνης-πρόδρομης ουσίας της αυξίνης. Ακόμη, ως μέρος συγκεκριμένων ενζύμων, προστατευεί τις κυτταρικές μεμβράνες από την καταστρεπτική επίδραση των ελεύθερων ριζών. Το τελευταίο έχει ιδιαίτερη σημασία στην αντιμετώπιση στρεσογόνων καταστάσεων από τα φυτά. Η γνώση των παραπάνω εξηγεί και πολλά από τα συμπτώματα που δημιουργεί η έλλειψή του.
Τα κυριότερα συμπτώματα τροφοπενίας Zn έιναι:
- Μικροφυλλία (little leaf)
- Ρόδακας ή ομπρέλλα ή φούντα(rosette disease) λόγω βραχέων μεσογονάτιων διαστημάτων
- Κηλιδωτή χλώρωση(mottle leaf) ή μεσονέυριος αποχρωματισμός φύλλων
- Κακή καρπόδεση, καρπόπτωση και μικρό μέγεθος καρπών στα δένδρα
Ασφαλέστερος τρόπος διάγνωσης της έλλειψης Zn, πέρα από την μακροσκοπική παρατήρηση των συμπτωμάτων, αποτελούν σαφώς οι αναλύσεις φύλλων και εδάφους την κατάλληλη για κάθε καλλιέργεια περίοδο.
Ευαίσθησία στην έλλειψη ψευδαργύρου παρουσιάζουν ο αραβόσιτος, το ρύζι, τα φασόλια, τα εσπεριδοειδή, τα μηλοειδή, τα πυρηνόκαρπα, η ελιά κ.α.
Η διόρθωση της έλλειψης γίνεται με την εφαρμογή λιπασμάτων τόσο στο έδαφος όσο και διαφυλλικά. Ιδιαίτερα για τις δενδρώδεις καλλιέργειες, αποτελεσματικότερες έχουν αποδειχθεί οι διαφυλλικές εφαρμογές. Κρίσιμη για την εφαρμογή διαφυλλικών σκευασμάτων με ψευδάργυρο θεωρείται η περίοδος από μετά την συγκομιδή έως την καρπόδεση.
